Nasze Osiedle „Wczoraj i Dzisiaj” – ulice Grudziądzka i Krzywoustego (w tle Czajkowskiego i Koszarowa) we Wrocławiu

Poznajecie to miejsce?
Ówczesne pola, późniejsze sady a obecnie miejsce dzieciństwa i życia setek mieszkańców naszych Karłowic.

A czy znacie historię Mirowca? Jednego z ciekawszych miejsc na naszym Osiedlu.

Jeżeli wybieracie się na spacer, szczególnie wiosną lub jesienią, to polecamy spacer po „Ogrodach” Mirowca.

Osiedle Karłowice-Różanka obejmuje swoim zasięgiem bardzo zróżnicowane typy zabudowy. Jednym z takich, wyróżniających się założeń urbanistycznych jest widoczne na starej fotografii, osiedle przy ul. Krzywoustego-Grudziądzkiej projektu Theodora Effenbergera i Hansa Thomasa we Wrocławiu z 1929 r. (zabudowania oraz przygotowany teren pod ogrody działkowe).

Formalnie teren administracyjnie należący do Karłowic, pod nazwą Mirowiec (niem. Friedewalde), przypisywany jest również do osiedla Kowale.

Według niektórych map jest to niewielki obszar obejmujący osiedle domów jednorodzinnych pomiędzy ulicą Brücknera, Kwidzyńską, Bolesława Krzywoustego i Kowalską, według innych jest to duży i liczne zamieszkany teren obejmujący zabudowania od ulicy Kromera i Bolesława Krzywoustego po Kowalską i Kwidzyńską.
Od średniowiecza cały ten teren nazywany był przez Niemców jako Friedewalde, czyli Spokojny Las. W latach 30. XX wieku, gdy pod rządami NSDAP rugowano słowiańskie nazwy osiedli i ulic, do Mirowca administracyjnie włączono pobliskie Kowale (wcześniej Cawallen). Po odzyskaniu tych terenów przez Polskę przez pewien krótki czas oba osiedla funkcjonowały pod nazwą Mirowiec, a później uznając być może nazwę „Mirowiec” jako sztuczne tłumaczenie z niemieckiego – całemu terenowi obu osiedli nadano nazwę Kowale.

„HISTORIA OSIEDLA
Rozszerzenie granic Wrocławia w 1928 roku przyczyniło się do budowy nowych, peryferyjnych osiedli. Związane to było z polityką decentralizacji i rozwoju urbanistycznego miasta realizowaną w okresie międzywojennym. Również wcześniejsze działania związane z regulacją Odry i rozbudową wrocławskiego węzła wodnego pozwoliły na uzyskanie nowych obszarów pod inwestycje. Po budowie kanału żeglugowego (1913-1917), wzrosło znaczenie terenów po jego północnej stronie. Nową inwestycję ówczesnego Towarzystwa Osiedlowego Eichborngarten zlokalizowano wzdłuż głównej drogi w kierunku Psiego Pola i jednocześnie wyłączono z zabudowy pobliskie łąki, gdzie meandrowała niegdyś Odra. Kompozycję nowych terenów zieleni wpisano w kształt zastanego rowu melioracyjnego – jest to najstarsza budowla w obrębie zabytkowego zespołu urbanistycznego. Osiedle zostało zaprojektowane przez architektów Theodora Effenbergera i Hansa Thomasa, dla 6000 mieszkańców i miało realizować szeroki program funkcjonalny. Pierwotnie zakładano stopniowe obniżanie i rozluźnianie zabudowy – 4-, 3- i 2-kondygnacyjne zespoły budynków miały naturalnie wtapiać się w pobliski park (ryc. 1.).
Domy przy obecnych ul. Bolesława Krzywoustego 33-83 i Grudziądzkiej 55-120 stanowią około połowy pierwotnego założenia. Wzniesiono blisko 540 przestronnych mieszkań – 2- i 3-pokojowych z własną kuchnią i łazienką, co w owym czasie wykraczało ponad minimum socjalne. Rytmizację elewacji uzyskano przez skontrastowanie poziomych ciągów okiennych i przesunięcie w stosunku do nich otworów klatek schodowych od frontu, a od strony dziedzińców wewnętrznych balkonami i loggiami. Mimo iż osiedle nie zostało ukończone według pierwotnego projektu, zasługuje na uwagę jako jedno z pierwszych modernistycznych założeń.
ZIELEŃ WOKÓŁ BUDYNKÓW, OGRODY I PARK
„Osiedle-Ogród” jest przykładem realizacji idei zespolenia architektury z naturą. Tereny zieleni zaprojektowane jako integralny element zespołu zabudowy oraz zastane walory przyrodnicze, to bez wątpienia największe atuty tego założenia. Cechuje je przestronność oraz różnorodność istniejących przestrzeni publicznych, półprywatnych i prywatnych: – podwórza wewnątrz kwartałów zabudowy oraz urządzone „zatoki” z trawnikami i ławkami w sąsiedztwie budynków; – urządzone strefy wejściowe między budynkami od ul. Krzywoustego w stronę alej; – szerokie aleje spacerowe o różnorodnych składach gatunkowych, które tworzą swoistą przestrzeń parkową; – przestrzeń publiczna w części centralnej – planowana jako teren zieleni dla wypoczynku codziennego z bogatym programem rekreacyjnym. Historycznie plac centralny wyposażony był w place zbaw, sadzawkę, boiska do gier oraz plac integracji dla mieszkańców miasta; – ogrody przydomowe wzdłuż wewnętrznego pasa budynków oraz – ogrody działkowe (obecnie ROD Wytchnienie) rozmieszczone starannie w 11 kwaterach – pierwotnie z jednolitymi murowanymi altanami, które są częściowo zachowane do dzisiaj. Teren był uzbrojony i wyposażony w sieć kanalizacyjną i wodociągową tak, że w każdej altanie była toaleta. Pierwotnie, obok centralnej części założenia, w każdej kwaterze ogrodu oddzielnie zlokalizowany był niewielki teren rekreacyjny w bezpośrednim sąsiedztwie działek. Ogrody działkowe zajmują 18,3 ha, aleje 3,1 ha, a kanał z otoczeniem 1,0 ha. Obecnie ogródki zajmują większą powierzchnię w stosunku do pierwotnego historycznego założenia. Różnorodność tych rozwiązań sprawia, że mamy w tym przypadku do czynienia z unikalnym założeniem ogrodowo-parkowym.” (źródło:1 )

Źródła:

1. https://www.dworniczak.com/w-kierunku-rewaloryzacji-osiedla-ogrodu-krotko-o-historii-jednego-z-najciekawszych-terenow-zieleni-we-wroclawiu/”1

Facebook: Osiedle – Ogród Wrocław @osiedleogrod1929 https://www.facebook.com/pg/osiedleogrod1929/photos/?ref=page_internal

Rysunki i fotografie: mgr inż. arch. Katarzyna Cincio-Gajewska